NGƯỜI PHỤ NỮ TRONG CA DAO

Ngày nay công cuộc ca ngợi phụ nữ bước sang một giai đoạn mới. Nếu như trước kia người phụ nữ được ca tụng trong dạng đơn chiếc: trong các tác phẩm điêu khắc, hội họa của các nghệ sĩ thời phục hưng… Chị em thường được đặt trong những tư thế lộ thiên đầy mạo hiểm, thì ngày nay khung cảnh thật hãi hùng. Công cuộc ca ngợi chuyển sang thể tổng lực: mọi phương tiện phát thanh, truyền hình, văn chương, thơ ca hò vè, phim kịch…thậm chí cả tiếu lâm, văn tế…cũng được huy động mà chưa đủ nói hết tâm can của phái mày râu. Phụ nữ không còn bị để trần trụi như trước, họ đứng trong tổ chức, trong quần chúng, quần thể. Bây giờ là hình ảnh phụ nữ trong lao động, trong sản xuất, trong khoa học, trong gia đình văn hóa mới,…nhiều vô kể xiết. Đặc biệt, ở đâu lấp ló bóng dáng tình yêu, nồng nàn tình củ thì ở đó hình ảnh người phụ nữ nổi lên sáng lòa. Nếu thơ ca, văn học, phim ảnh là những ổ truyền tình, thì ca dao là cội nguồn của tình yêu, nó là miếng đất phù sa trên đó mọi sắc thái, mọi tính cách của phụ nữ được bộc lộ một cách độc đáo và đáo để.

Trong ca dao cổ truyền, cái tên phụ nữ, thiếu nữ, thanh nữ, đàn bà, bà xã…đồng loạt vang lên một cách thiết tha và hùng dũng. Phụ nữ là nguyên nhân của những tình yêu tự phát:

Đôi ta bắt gặp nhau đây

Như con bò gầy gặp bãi cỏ hoang

Ước gì sông rộng một gang

Bắc cầu “dải yếm” để chàng sang chơi.

Thật là một hình ảnh phóng khoáng của tình yêu lãng mạng, một niềm ước vọng vô lý như vô vàn sự vô lý thường thấy ở chị em. Trong con mắt của chị em, anh em ta như đàn kiến (bò qua cầu “dải yếm”). Nhưng quyết không phải là kiến gió, kiến đen là mà kiến lửa:

Em đừng chê thân anh còi

Kìa con kiến nó đốt con voi lòi ruột ra.

Đáp lại lời mời mọc thoải mái đó người con trai đã liều mình:

Vì tình anh phải đi đêm

Vấp năm bảy cái, đất vẫn êm hơn giường.

Ra đi trong một bối cảnh kiểu như thế, với tâm trạng luôn luôn nơm nớp sợ bị phạt vi cảnh đã đưa người con trai đến một ước muốn không kém phần lãng mạn cách mạng:

Ước gì em hóa ra dơi

Bay đi bay lại trên nơi anh nằm.

Thế mới biết mức độ muỗi ở miếng đất ao tù nước đọng – Đồi thông, Đồi bò nơi anh định rước em về nhiều đến mức nào.

Thương anh bụng sát gần da

Anh thì không biết tưởng là đói cơm.

Tình thương của người con gái từ lâu đã được trực quan hóa, được định lượng. Nó mạnh mẽ đến mức làm người con trai liên tưởng đến chuyện em lỡ đánh mất sổ gạo và phiếu thực phẩm. Và anh cũng không thể không vật hóa tình thương của mình:

Thương em anh biết để đâu?

Để vào tay áo lâu lâu lại dòm.

Khi yêu nhau thì như thế, còn khi đã đặt vấn đề một cách chính thức với nhau, người phụ nữ đã nói thẳng toẹt mục đích hôn nhân xã hội chủ nghĩa của mình:

Người ta thích lấy nhiều chồng

Tôi đây chỉ thích một ông thật bền,

Thật bền như tượng đồng đen,

Trăm năm quyết với cùng em một giường.

Còn người con trai đứng bên cạnh quan điểm duy vật biện chứng, trên lập trường hợp tác hai bên cùng có lợi:

Bờ sông lại lở xuống sông

Đàn bà mà lấy đàn ông thiệt gì.

Mà quả thật lấy chồng thì thiệt gì nhỉ? Có mất chăng chỉ đáng mất cái trước sau cũng mất mà thôi.        

Thế là những cuộc yêu đương bột phát, vụng trộm đã dẫn đến những vụ hôn nhân ngang nhiên giữa thanh thiên bạch nhật. Và từ nay trở đi:

Đôi ta như thể con tằm,

Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.

Đôi ta như thể con ong,

Con quấn, con quít, con trong con ngoài.

Nhưng phụ nữ ngày nay không còn ích kỷ như xưa. Họ không khoanh tròn trong đức ông chồng của mình. Tình cảm của họ tiếp tục “thác triển” sang những tập có độ đo khác trống:

Lạnh lùng thay láng giềng ơi!

Láng giềng lạnh ít, sao tôi lạnh nhiều?

Họ buồn cái buồn người khác, họ vui cái vui của mình, và nửa đêm còn chịu khó sang cặp nhiệt độ cho láng giềng

Người phụ nữ lớn lên một cách trông thấy ở tuổi dậy thì. Cuộc sống đã dạy khôn cho họ:

Làm thân con gái phải lo,

Mùa đông rét mướt ai cho mượn chồng?

Phải nói người chồng ngày xưa bị đổi chác, vay mượn như mượn nhau xe đạp vậy. Và còn hơn thế nữa, họ luôn trong cảnh thiếu thốn:

Đương cơn lửa tắt, cơm sôi,

Lợn kêu, con khóc, chồng đòi tòm tem.

Ngày nay chị em đã hất bỏ gánh nặng đó lên vai các đức mày râu và giành lấy quyền đòi “tòm tem”.

Người phụ nữ ngày nay là như vậy đấy: rộng rãi trong tình yêu, quảng đại trong quan hệ. Và làm sao chỉ bằng mấy dòng ca dao ngắn ngủi có thể nói hết được tính cách, bản lĩnh của họ, trong khi công cuộc ca ngợi phái đẹp là việc làm công phu và trường kỳ của chúng ta.

Đinh Tai