ĐIỀU KHIỂN
HỌC TRONG CUỘC SỐNG CỦA CHÚNG TA
Có lẽ tất cả chúng ta đều rất tự hào là
những người đã được tiếp cận với điều khiển học như là một ngành khoa học, như
là triết lý của cuộc sống và dành trọn đời cho tư duy, thiết kế và hành động
theo tiếp cận hệ thống. Điều khiển học được du nhập vào Việt Nam thông qua các nhà khoa học, các
kỹ sư và các cử nhân trong vòng hơn 40 năm qua. Xã hội Việt Nam tiếp nhận điều khiển học một
cách dè dặt với những niềm hy vọng có đột phá trong tư duy và hành động.
Tuy nhiên, việc mang lại những đột phá từ
tư duy của điều khiển học đã không xảy ra như mong đợi. Điều đó không có lỗi của
các nhà điều khiển học. Điều cần nói ở đây là tư duy mới và hệ thống chưa được
môi trường xã hội tiếp nhận một cách tích cực. Trong 40 năm qua, tư duy của xã
hội Việt Nam đã ngày càng thay đổi: Xuất phát điểm từ việc mở rộng quan hệ quốc
tế, tiến tới hợp tác quốc tế và hiện nay đang là xu thế hội nhập quốc tế trong
mọi lĩnh vực đã mang đến cho xã hội Việt Nam tính cởi mở hơn, năng động hơn và
tích cực hơn. Cởi mở hơn được hiểu theo nghĩa là chấp nhận nhiều ý kiến khác
nhau. Năng động hơn có nghĩa là thích nghi với những thay đổi. Tích cực hơn có
nghĩa là biết lựa chọn cái đúng, cái tiến bộ, cái bền vững để hành động. Điều
đó có được là do có sự đóng góp to lớn của những nguyên lý điều khiển học.
Điều khiển học và lý thuyết hệ thống đã
thực sự là công cụ của tư duy chiến tranh nhân dân chống các thế lực ngoại
bang. Dù cho việc áp dụng đó là ngẫu nhiên, tự phát hay có tính chủ động đều
mang lại những kết quả xứng đáng. Ngày nay, với xu thế hội nhập quốc tế trong mọi
lĩnh vực, có thể nhiều người ít nghe tới các nguyên lý của điều khiển học và tiếp
cận hệ thống, song những nguyên lý đó luôn luôn tồn tại trong tư duy và hành động
của chúng ta.
Xã hội loài người khi xuất hiện đã là một
hệ thống quản lý xã hội. Đó là ứng dụng những nguyên lý của điều khiển học để
điều khiển hệ thống. Mọi thành công hay thất bại của các chế độ xã hội đều do
việc ứng dụng các nguyên lý của điều khiển học có được tư duy thấu đáo và trọn
vẹn hay không. Các nguyên lý của điều khiển học và lý thuyết hệ thống đã được
tìm thấy trong tất cả các tư tưởng quản lý lớn nhất của thời đại. Tư tưởng đó
hay hệ triết lý đó có tồn tại vĩnh viễn với lịch sử và thời gian hay không phụ
thuộc vào tư tưởng đó hoặc triết lý đó có ứng dụng thấu đáo những nguyên lý cơ
bản của điều khiển học và lý thuyết hệ thống hay không. Những thành tựu về dân
chủ của xã hội loài người đều dựa trên những nguyên lý của hệ thống và điều khiển
học.
Xã hội Việt Nam cũng như vậy: ngành Điều
khiển học hoặc Khoa Điều khiển học có thể có những bước thăng trầm, song những
Nguyên lý của Điều khiển học và Lý thuyết hệ thống đã ngấm dần và tác động đến
tư duy và hành động của người dân Việt Nam. Như vậy, sự đóng góp trí tuệ và
công sức của những nhà điều khiển học Việt Nam
đã và đang tích cực tác động đến sự phát triển của xã hội Việt Nam .
Tôi tự hào là một cá nhân trong số đó. Một vài thông tin cụ thể về tôi như sau:
Năm 1971, là sinh viên của khoa Điều khiển học đại học Tổng hợp Kiev . Năm 1977: là giáo
viên khoa Toán của đại học Kinh tế quốc dân. Năm 1980: bảo vệ luận án tiến sĩ
chuyên ngành Điều khiển học kinh tế tại Viện Hàn lâm khoa học Ukraina. Tháng 3
năm 1981: về công tác tại Viện Khoa học tính toán và Điều khiển. Trên cơ sở Bộ
môn Khoa học quản lý tại Khoa Xã hội học, vàp năm 2002, tôi là một trong những
người đã sáng lập ra khoa Khoa học quản lý tại Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn – Đại học Quốc gia Hà Nội và đưa vào chương trình giảng dạy 4 môn mới đó
là: Điều khiển học, Lý thuyết Hệ thống, Khoa học Dự báo, Thiết kế Hệ thống Thông
tin cho Quản lý và sau này là 2 môn Lý thuyết Trò chơi và Quản trị Rủi ro. Hiện
nay, môn Lý thuyết hệ thống là môn
thi đầu vào của bậc đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ chuyên ngành Quản lý khoa học và
công nghệ. Như vậy, cho đến nay chỉ riêng tại đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn đã có khoảng 20 000 cử nhân tốt nghiệp theo chuyên ngành Khoa học quản lý,
700 thạc sĩ theo chuyên ngành Quản lý khoa học và công nghệ, và khóa đầu tiên
đã tuyển được 18 nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lý khoa học và công nghệ.
Đây thực chất là nguồn nhân lực được trang bị các nguyên lý của điều khiển học
và lý thuyết hệ thống. Như vậy, chúng ta có quyền hy vọng những đổi mới lớn hơn
trong giai đoạn hiện nay và sắp tới.
Chúc các anh chị trong cộng đồng Điều khiển
học hạnh phúc và có nhiều nỗ lực tiếp tục đưa những tư tưởng và nguyên lý Điều
khiển học vào công cuộc Đổi mới đất nước Việt Nam của chúng ta.
Trân trọng, Mai Hà.
Cảm ơn bài viết hay của Mai Hà!
Trả lờiXóa